Her 10 kadından birinde rastlıyoruz Polikistik Over Sendromuna. Belki bu kadınları çok yakından da tanıyoruz. "Adet düzensizliğim başladı, durduk yere kilo alıyorum, bu yaştan sonra sivilcelendim" gibi cümlelerin altında gizleniyor PCOS. Bulunması zor değil ama vücudumuza, bize etkileri oldukça karmaşık. En korkutucu kısmı ise kilo almaya başladığımız o an. Gelin bunun nedenini ve ne yapmamız gerektiğini birlikte okuyalım!
polikistik over sendromu nedir?
Polikistik over kelime anlamı olarak çok sayıda kist içeren yumurtalık dokusu anlamına gelir ancak polikistik over durumu ile polikistik over sendromu (PKOS) birbirinden farklı kavramlardır. Polikistik over durumu yumurtalıklarda 2-8 mm çapında çok sayıda küçük yumurta kistinin olmasıdır.
Polikistik over sendromu ise santral sinir sistemi, hipofiz, overler, adrenal bezlerin bozulmasına bağlı olarak, üretken yaşamın herhangi bir döneminde sıklıkla ortaya çıkabilen, kronik seyreden, gelecekte yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen karmaşık bir hastalıktır. Östrojen hormonunun bozukluğu, ovulasyon bozukluğu ve yumurtalıklarda ki kistik yapıları içeren bir düzensizliği ifade eder ve üreme çağındaki kadınların %4-8’ini etkileyen bir endokrin hastalığıdır.
polikistik over sendromunun etkileri neler?
Polikistik overin temelinde yatan en büyük sorun hormonal problemler ve infertilite sorunu. Fakat bunun yanı sıra bu hastalarda nedenini tam olarak bilemediğimiz kas ve karaciğer dokularında insülin duyarsızlığı görülebiliyor ve kandaki insülin seviyesi glikoz düzeyini dengelemek için artışa geçiyor. İşte bu artışın uzun dönem etkilerinde obezite, sivilcelenme, insülin direnci, Tip 2 Diyabet, Kardiyovasküler hastalık ve kanser gibi hastalıklara da rastlayabiliyoruz.
PCOS’ta en yaygın semptomlardan biri insülin direnci ve bu bireylerde glikoz toleransı, Tip 2 diyabete yakalanma riski de oldukça yüksek. Aynı zamanda bu hastalarda artmış insülin direnci, kan yağlarının yükselmesine de sebep olarak kardiyovasküler hastalık riskini de arttırmakta. Hem Tip 2 Diyabet ve kardiyovasküler hastalık riski hem de adet kanamasının olmaması yüksek östrojen düzeyi ve yumurtlama olmaması sonucu progesteron salgılanmaması nedeniyle kanser riski artmaktadır.
poliksitik over sendromu ile vücut ağırlığı ilişkisi nedir?
Bu hastalarda sık araştırılan konulardan biri obezite. Polikistik overli hastalarda vücut ağırlığı arttıkça ovulasyon sorunu ve ovulasyon sorunundaki artışla birlikte kilo vermek güçleşiyor. Nedenleri arasında yağ hücrelerinden salınan leptin hormonun seviyesinin yüksekliği, glikoz intoleransı ve insülin direnci sayılabilir. Hastalarda oluşan insülin direnci sonrası vücut ağırlığının arttığına dikkat çeken çalışmalarda mevcut. Fakat hala bu döngünün ne zaman ve nasıl başladığı ve neden her PCOS’lu hastanın obez olmadığı yapılan çalışmalarla aydınlığa çıkarılmaya çalışılıyor. Anlaşıldığı üzere obezite tek başına PCOS’un sebebi olmasa da kısır döngüye katkıda bulunmakta. PCOS hastası obez kadınlarda kilo kaybıyla birlikte büyük oranda insülin düzeyinin düzeldiği ve buna bağlı olarak da androjen seviyesinin düşmesine bağlı olarak ovulasyonun gerçekleştiği gözlemlenmiş.
peki nasıl beslenelim?
Herkeste bir karbonhidrat düşmanlığı mevcut bilindiği üzere. Fakat hiçbir hastalıkta karbonhidratı kesmek işe yaramadığı gibi, PCOSta da karbonhidratı kesmek değil, doğru karbonhidrat kaynaklarına yönelim gerekiyor. Açlık diyetleri ile değil, besleyici sağlıklı programlarla yaşam tarzını değiştirmek, düşük glisemik indeksli ve yüksek lifli beslenmeyi öğrenmek, yüksek proteinli veya yüksek yağlı beslenme modelleri ile sorunu kökten çözebileceğini düşünmemeli, sihirli değnek aramamak asıl mucizeler yaratıyor. Bu hastalarda ek olarak omega-3 yağ asitlerinin insülin direncini azaltarak, kontrolsüz insülin salınımını engellediğine ve östrojen salınımında azalma sağladığına dair çalışmalar var. Bu tarz ek destekler dikkate alınmalı fakat en önemlisi; öğrenmek, tercih etmek, alışkanlık haline getirmek… Çünkü PCOS un bir tedavisi yok ve vücut ağırlığında ki artış, sağlıksız beslenmek PCOS u tetikleyen en büyük nedenlerden. Bu yüzden yaşam tarzı değişikliği yapman şart. Biz diyetisyenler ise sana bu konuda her zaman destekçiyiz, unutma!